شهید مرتضی کمالیان در سال 1336 در خانواده ای کارگر، در یکی از محلات اصفهان به دنیا آمد. مرتضی از همان آغاز تولد در رنج و محنت پرورش یافت؛ عشق به اسلام و قوانین رهایی بخش آن که جوهره وجودی پدرش را سرشته بود، و محیط مذهبی خانه و فطرت پاک خودش زمینه مساعدی برای رشد و تعالی او و کسب ارزش های والای انسانی _ اسلامی بود.
دوران دبیرستان را در اصفهان به پایان برد و در سال 1354 وارد رشته ریاضی دانشگاه اصفهان شد. محیط مناسب دانشگاه فرصت مناسبی برای رشد جوهره فعال خدایی اش شد و در حد توان خویش فعالانه در جنبش دانشجویی شرکت داشت. یک بار نیز به جرم داشتن رساله امام خمینی توسط ساواک دستگیر شد و مدتی را در زندان گذراند.
او در هنگام شکل گیری انقلاب اسلامی، به رهبری امام خمینی، دوشادوش مردم محروم و مستضعف به طور خستگی ناپذیر شرکت داشت و از هیچ کوششی در به ثمر رسیدن انقلاب کوتاهی نمی کرد.
چه بسیار شب هایی که علی رغم وجود حکومت نظامی و خطر اصابت گلوله مزدوران شاه و امپریالیسم جهانی، به عشق خدا و برای برقراری جامعه اسلامی، در کوچه – پس کوچه های شهر و ورودی پشت بام ها فریاد دادخواهی و الله اکبرش قلب شب و شب پرستان را مر درید و نوید طلوع فجر را به گوش حق پرستان می رساند.
وی در تیرماه 1359 وارد خدمت سربازی شد، و با توجه به اینکه هر حرکت و عملی را وسیله ای برای قرب به الله می دانست، دوران سربازی را با شور و شوق آغاز کرد. وقتی که جنگ شروع شد و مرتضی دریافت که مزدوران بعثی در اولین یورش وحشیانه شان چه ها کردند، یک دم آرام نگرفت. یک بار نیز حاضر شد با وجود اینکه هنوز دوران آموزشی عمومی اش تمام نشده بود، داوطلبانه به جبهه اعزام گردد. تا اینکه بالأخره در اوایل آذر ماه 1359 با اینکه به علت سابقه جراحی معاف از حضور در منطقه عملیاتی بود، با اصرار خودش به جبهه غرب اعزام شد.
مدت 6 ماه در جبهه غرب به سر برد و پس از آن به پادگان برگشت، و در ماه مبارک رمضان به تمرینات سخت پرش با چتر پرداخت. گاه می شد که در گرمای سخت و طاقت فرسای تابستان با زبان روزه 6-5 ساعت را در زیر آفتاب به تمرینات سخت می گذراند تا اینکه سرانجام موفق شد هشت پرش با چتر داشته باشد.